Sivas-Erzincan
arasında, güney yolu güzergâhında, Kangal’da bulunmaktadır. Divriği civarının
en büyük konaklama yapısıdır. Han adını, taçkapısının ve kışlık bölüm avlu
kapısının yanlarındaki burma işlemeli sütunlardan almıştır. Plan ve yapısal
özellikler, hanın Mengücekliler zamanında yapılmış olduğunu gösterir.
Burmahan’ın
önemli iki ayrıntısı, mescit ile arkasında kalan küçük hamamdır. Kervansaray
duvarına bitişik olmasına karşılık bağımsız bir yapı olan hamam, iç içe iki
hücrelidir ve Karatay Han’ın hamamı ile benzerlik gösterir.
Han,
bulunduğu bölgeye ait olan esmer taş ile inşa edilmiştir, yer yer özellikle
avludaki eyvanların kemerlerinde, esmer-sarı renkli kalker de kullanılmıştır.
Duvar dolguları ve kemer tonozlarının aralıkları moloz örgü, duvar yüzleri
perdahlıdır (yüzeyi pürüzsüz hale getirilmiş biçimde).
Hatun
Hanı (Pazar Hanı)
Tokat-Pazar yolunda, Pazar’a 1 kilometre
uzaklıktadır. I. Alaeddin Keykubat’ın eşi, II. Gıyaseddin Keyhüsrev’in annesi
Mahperi Hatun tarafından yaptırılmıştır. Yapı, üç bölümlü kapalı kısmı ile bir
avlu bölümünden oluşur. Sade bir görünüşe sahip olan cephelerin üst seviyesine,
eş aralıklarla çörtenler (çatılarda
saçak düzeyine yerleştirilen kısa oluk) yapıldığı anlaşılmaktadır.
Kuzeybatı cephe, kervansaray taçkapısının taşkın kütlesi ve
bunun kuzeydoğu tarafına yakın konumda beden duvarına yerleştirilmiş bir
çeşmesinden dolayı, diğer cephelerden daha hareketli bir görünüme sahiptir.
Çeşme, ejder başlı bir çift lülesiyle ünlüdür.
Kapalı ve avlu kısımlarından meydana gelen kervansaray,
büyüklüğü bakımından Selçuklu kervansarayları arasında orta ölçekte
nitelendirilebilecek eserlerden biridir. Hanın avlusunun ortasında sekizgen
planlı, kısa prizmal gövdeli bir havuz bulunmaktadır. Gerek planı ve gerekse
süslemeleri bakımından dönemin diğer kervansaraylarıyla ortak özellikler
yansıtmakla beraber, çeşmeye dair ejder başlıklı bir çift lülesiyle günümüzde
Anadolu Selçuklu kervansarayları arasında ayrı bir öneme sahiptir.
Hıdırlık
(Yeşilırmak) Köprüsü
Tokat-Amasya yolunda, Yeşilırmak üzerinde
bulunur. Tokat yönündeki küçük ilk göz dışında, birbirine yakın büyüklükte dört
sivri kemerli yapıya sahiptir. Üzerindeki kitabe 1250 yılını veriyorsa da
Osmanlı dönemine ait bir onarıma ait olduğu tahmin edilmektedir.
Tahtoba Hanı
Sivas-Tokat
yolu üzerinde bulunmaktadır. 1238-46’da Melike Mahperi Hatun tarafından
yaptırılmıştır. Doğu-batı doğrultusunda kareye yakın dikdörtgen planlı üç
bölümlü kapalı mekân ile doğusunda daha büyük boyutlu, kare planlı avludan
oluşmaktadır. Günümüzde oldukça harap olan yapının kapalı bölümü tamamen,
avlunun da güneyi yıkıktır. Avlunun kuzeyinde revaklar, doğusunda ise giriş
eyvanının kuzeyinde avluya bir kapı ile açılan dikdörtgen planlı bir mekân
vardır. Güneyinde ise küçük olanın diğerine kapı ile bağlandığı, diğerinin de
bir kapı ile avluya açıldığı iki dikdörtgen mekân bulunur.
Çekereksu Hanı
Yozgat-Zile
yolu üzerinde yer alan kervansaray, 1229-40’ta yaptırılmıştır. Valide Sultan
Melike Mahperi Hatun tarafından yaptırılan han, kuzey-güney doğrultusunda
dikdörtgen planlı üç bölümlü kapalı mekân ile kare planlı avludan oluşmaktadır.
Günümüze kalan izlerden, kapalı bölüm ile avlunun güneyindeki revakların
üzerlerinin sivri tonoz örtülü olduğu anlaşılmaktadır.
Çınçınlı (Cimcimli)
Sultan Hanı
Yozgat
– Zile yolunda bulunan yapı, 1239-40’da Valide Sultan Melike Mahperi Hatun
tarafından yaptırılmıştır. Han, kareye yakın dikdörtgen planlı kapalı bölümden
ve ondan daha büyük bir avludan oluşmaktadır. Avlunun kuzey ve güneyinde kare
planlı mekânlar bulunduğu kalan izlerden anlaşılmaktadır.
Ezinepazar
Hanı
Amasya-Tokat yolu üzerinde Ezinepazar Köyü’nün doğu ucunda yer
almaktadır. Valide Sultan Melike Mahperi Hatun tarafından yaptırılmıştır.
Doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Ortadaki daha geniş olmak üzere,
üç sahnı vardır. Yapıda düzenli
aralıklarla, içlerinde ocağı bulunan nişli (duvar içine oyulmuş girinti) 1.50 m yüksekliklerinde
setler bulunur. Bu kısımlar yolcuların dinlenmeleri ve uyumaları için
yapılmıştır.
